Sterke groei in fraude
De schademeldingen die Fraudehelpdesk in 2020 ontving hadden een totale waarde van 41 miljoen euro. In 2019 was dit nog ruim 26 miljoen, een groei van ruim 50%.
Bij Fraudehelpdesk komen meldingen binnen van bedrijven en van particulieren. Wijngaarde ziet enkele opvallende verschuivingen: “Oplichters maken gebruik van complete databestanden van callcenters om specifieke groepen doelgericht te benaderen. Criminelen verzamelen meer informatie over slachtoffers. Met deze kennis misleiden criminelen hun slachtoffer makkelijker omdat ze door de kennis betrouwbaar overkomen.”
Bron: Fraudehelpdesk
‘Fraude zal nooit verdwijnen’
“Fraude kwam in het oude Rome al veel voor en het zal ook nooit verdwijnen. Het is en blijft een ‘wapenwedloop’ tussen oplichters en opsporing”, schrijft historicus Anton van Hooff in zijn blog. Door digitalisering kunnen criminelen sneller en op grotere schaal frauderen. Ook voor al langer bestaande fraudetechnieken gebruiken oplichters tegenwoordig digitale communicatie.
Zelfde fraude, nieuwe manier
Vóór de digitalisering van het zakendoen bestonden er al diverse vormen van bedrijfsfraude. 10 jaar geleden kwam acquisitiefraude veel voor. Hierbij krijgt een ondernemer een aanbieding voor het plaatsen van een dure advertentie in een bedrijvengids. Een modernere variant daarvan is domeinnaamfraude, waarbij je een aanbieding krijgt voor het reserveren van een extra domeinnaam tegen hoge kosten. De oplichters proberen via de telefoon snel een mondelinge overeenkomst te sluiten. Vervolgens krijg je een schriftelijke bevestiging van de ‘afspraak’ met een factuur.
Oplichten door misleiden
Uit CBS-cijfers van geregistreerde misdrijven blijkt in 2020 een toename van bijna 50% van bedrog, oplichting en valsheidsmisdrijven. Een bekende vorm van misleiding van bedrijven is het winnen van vertrouwen door eerst een aantal kleinere bestellingen of opdrachten keurig te betalen. Daarna plaatst de ‘vriendelijke fraudeur’ een grotere bestelling en betaalt deze niet. Plots blijkt het bedrijf van de fraudeur niet meer actief, je bent dan het slachtoffer van faillissementsfraude. Er zijn diverse andere vormen van fraude tegen bedrijven door misleiding zoals fraude door eigen personeel, bedrijfsspionage, vals geld en zakelijke identiteitsfraude, waarbij een criminele aanbieder doet alsof hij een bekend en betrouwbaar bedrijf is.
Fraude digitaliseert
Het Centraal Bureau voor de Statistiek telt minder traditionele criminaliteit en meer cybercrime. Bij cybercrime breken internetcriminelen in op je computer of netwerk. “De fraudeur maakt gebruik van de gemakken van de digitale communicatie. Oplichters zoeken steeds technieken waarbij ze zo succesvol mogelijk zijn. Digitale technieken verbeteren en steeds meer data zijn snel voorhanden. Je kunt zo makkelijk grote groepen via verschillende kanalen oplichten”, vertelt Joris den Bruinen. Hij is directeur van The Hague Security Delta, een netwerk van bedrijven, overheden en kennisinstellingen, dat samenwerkt aan oplossingen voor digitale veiligheid.
Ook mkb is doelwit van cybercrime
Ook kleinere bedrijven zijn steeds afhankelijker van digitale informatie, ziet Rutger Leukfeldt. Hij is als gedragswetenschapper en criminoloog verbonden aan de Haagse Hogeschool en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. “Zonder dat je het in de gaten hebt, digitaliseert je bedrijf. Denk aan online boekhouding, een digitaal klantenbestand of zelfs een volledig ‘smart’ bedrijfsproces. Criminelen gebruiken die nieuwe digitale mogelijkheden om je bedrijf binnen te komen.” Diefstal en inbraak zijn in 2020 met 12% afgenomen, terwijl bedrog en oplichting sterk zijn toegenomen.
Extra kwetsbaar door corona
“Sinds corona zijn we meer gaan thuiswerken, daarmee zijn er meer mogelijkheden om een netwerk binnen te komen. Bovendien zijn we nieuwe tools gaan gebruiken. Criminelen misbruiken het feit dat je de berichten en vormgeving van zo’n nieuw programma nog niet goed kent”, vertelt Leukfeldt. Deze situatie biedt criminelen nieuwe kansen en vergroot de risico’s voor bedrijven: “Criminelen gebruiken corona voor bijvoorbeeld nepwebsites die schaarse producten aanbieden, zoals beschermingsmiddelen. Of om nepberichten te verspreiden over coronatests of een vaccinatieafspraak.”
Toename ondermijning en afpersing
Een ondernemer die in financiële problemen komt, zal misschien zonder het te weten een criminele investering in zijn bedrijf accepteren. Criminelen proberen zo onderdeel te worden van bestaande bedrijven, dit heet ondermijning. Ze kunnen ook zelf een bedrijf opzetten en gebruiken om bijvoorbeeld crimineel geld wit te wassen. Let daarom op als je je bedrijfspand verhuurt, en voorkom dat het wordt misbruikt voor bijvoorbeeld drugsproductie. Zodra je afspraken maakt met criminelen, kun je slachtoffer worden van afpersing en zelfs geweld. In CBS-cijfers van geregistreerde misdrijven zie je een sterke toename van afpersing (+26%) en witwassen (+35%), terwijl het aantal geweldsmeldingen afneemt (-21%).
Oplichters worden steeds beter
Den Bruinen ziet de kwaliteit van de criminele activiteiten toenemen: “De slaagkans van fraudeurs neemt toe als de acties zoveel mogelijk lijken op legale communicatie en handelspraktijken. De informatie over ons zakelijke en sociale leven delen we graag en veel via social media. Deze informatie gebruiken criminelen om hun acties goed voor te bereiden.” Omdat we steeds meer informatie online delen, wordt het voor criminelen makkelijker om ons te misleiden. De oplichtingstechnieken verbeteren van jaar tot jaar. Denk bijvoorbeeld aan spoofing, social engineering, deepfake, nepwebsites en nep-betaalpagina’s.
Samenwerking in de opsporing
Den Bruinen zou graag zien dat de aangiftebereidheid in Nederland toeneemt. “Door aangifte te doen, is het maatschappelijke probleem van criminaliteit en fraude beter zichtbaar. Het is belangrijk dat alle partijen die een rol hebben in opsporing actief met elkaar en met de politie samenwerken.” De Fraudehelpdesk helpt bedrijven en consumenten met informatie over actuele fraudevoorbeelden en met tips om oplichting te voorkomen. Daarnaast zijn er verschillende andere organisaties voor veilig ondernemen en cybersecurity.